आपण जेंव्हा मुलांना वाढवत असतो, तेंव्हा आपण आपल्यातील पालकाला जोपासत असतो. जर आपण आपल्यातील पालक आनंदी पालक बनवण्यात यशस्वी झालो तर खात्री बाळगू की आपण आपल्या मुलालाही आनंदी मूल म्हणून वाढवू.
बालवयात मुलांवर इतर कोणापेक्षा हि त्यांच्या पालकांचा जास्त प्रभाव असतो. जर पालक गंभीर स्वभावाचे असतील तर मुलेही तशीच होतील. जर पालक मजा मस्ती करणारे असतील तर मुलेही तशीच होतील.
मुलांना वाढवण्या बद्दलची माझी काही गुपिते मी तुम्हाला सांगतो.
बघा , गुरुदेव श्री श्री रविशंकर यांनी लहान मुलांशी वागण्याचा सर्वोत्तम मार्ग समझावून सांगितला आहे गुरुदेवांनी लहान मुलांना हाताळण्यात पालकांचा त्यांच्यासोबत दर्जेदार वेळ घालवणे समाविष्ट आहे यावर भर दिलेला आहे.
मुलांमधील खोडकरपणा जपा.
मुलांनी खोडकर असण्याची निव्वळ परवानगी देऊन भागणार नाहीतर त्यांना खोडकर असण्यासाठी प्रोत्साहित देखील केले पाहिजे. मुलं जेंव्हा छोट्याछोट्या खोड्या करतात, तेंव्हा त्यांना इतरांच्या चेहऱ्यांवरचा आनंद आणि आश्चर्य बघून छान वाटते. त्यांचे व्यक्तिमत्त्व खट्याळपणाने बहरते.
दररोज संध्याकाळी बाबा घरी येतेवेळी माझा १० वर्षांचा मुलगा लपून बसत असे आणि मग बाबांनी त्याला शोधावे असे त्याला वाटे. मी सुचविले की त्याने रोज एकाच ठिकाणी नाहीतर वेगवेगळया जागी लपावे. त्यामुळे त्याच्या खोडकरपणात नाविन्याची भर पडली. एके संध्याकाळी, तो बाल्कनीत, वापरात नसलेल्या एका कूलर मध्ये लपला. त्यामुळे बाबांना त्याला शोधायला बराच वेळ लागला. मजेदार चेहरा करून तो म्हणाला, ‘‘आई, आता बाबांना शिकवावे लागेल की मला कसे शोधायचे. त्यांना मला शोधायला खूप वेळ लागतो. मला तहान लागते, घाम येतो.’’
आपल्या पाल्यांना सुचवा की खोडकरपणात नाविन्य हवे. त्यांना सांगा की एकसारखीच खोडी रोज केली तर लोकांना लक्षात येते. त्यांना निरनिराळया तऱ्हेच्या खोडया करू द्या. यामुळे त्यांची सर्जनशीलता वाढेल. आणि हो, ही सर्व गंमत काळजीपूर्वक करावी बरे ! कुणालाही नुकसान किंवा त्रास होईल असे काहीही करू नये. इतरांना त्रासदायक. ठरेल अशा खोडीत गंमत असू शकत नाही.
जोरात हसा- खो खो हसा.
लाफ ऑफ लाऊड (LOL) या संक्षेप शब्दाशी माझा प्रथम परिचय माझ्या मुलाने करून दिला होता. आजकालच्या सामाजिक माध्यमांधील सर्व सामान्यपणें प्रचलित अशा शब्दांमधील हा एक आहे. मला हा शब्द अतिशय आवडतो. माहिती आहे कां ? कारण मी माझ्या मुलाला सांगत असे की, ‘‘काहीही झाले तरी, पहिली प्रतिक्रिंया ही हसण्याचीच असली पाहिजे.’’ हास्य हे आनंदातून निर्माण होते. किंवा आनंदाचे वेलीवर लागणारे ते फळ आहे. म्हणून जेंव्हा आपण हसतो, तेव्हां जीवनात काहीतरी गहन असे प्राप्त करत असतो. यामुळे बहुतांश लोकांच्या जीवनात परिवर्तन घडविले आहे.
उदासीनतेला सहानुभूतीत परीवर्तीत करण्यास आपल्या मुलांना मदत करा.
- इतरांची भावना, देहबोली, चेहऱ्यावरील हावभाव, शब्द आणि स्वर यावर लक्ष देण्यास मुलांना सांगा.
- त्यांना सांगा की बोलण्यापूर्वी आणि काही करण्यापूर्वी विचार करा. त्यांना कल्पना करण्यास सांगा की इतरांनी या परिस्थितीत कशी प्रतिक्रिया दिली असती.
- त्यांना कळू द्या की प्रत्येक व्यक्ति ही वेगळी असते व त्या व्यक्तींची प्रतिक्रियाही वेगळी असते.
- आपले काही घेणें देणे नाही अशा स्थितीतही, इतरांसाठी कसे ठाम उभे रहावे, याबाबत त्यांचे मार्गदर्शन करावे. आपला काही संबंध नसताना इतरांसाठी कसे उपयोगी होता येते हे त्यांना सांगा.
आनंद आणा , आर्ट ऑफ लिव्हींगच्या मेधायोग स्तर १ आणि किशोरांसाठीच्या शिबिरात भाग घेवून इतरांबद्दल वाटणारी सहानुभूति आणि एकमेकांशी वागण्यातली कुशलता मिळवा. माझी मैत्रीण डिंपल म्हणते, ‘‘दुसऱ्यांना उत्तमप्रकारे प्रतिक्रिया कशी द्यावी हे आत्ता माझ्या मुलांना समजते. (काय बोलावे किंवा काय करावे की जे उपयुक्त ठरेल). समोरच्याच्या भावनांचे प्रति ते आता सजग असतात. ते आता आपुलकीच्या भावनेने वागतात. इतरांना आनंदीत करण्यात माझ्या मुलांना ही आनंद होतो.’’
गुरूदेवांचे पुस्तक: ‘‘नो युअर चाईल्ड – द आर्ट ऑफ रेजिंग चिल्डृन’’ यावर आधारित.
सुचविलेले वाचन :
‘‘डोंट टेक एनीथींग फ्राॅम एनीवन ’’ (Don’t take anything from anyone) गुरूदेव श्री श्री रविशंकर. अपमान हाताळण्यावर अधिक.
‘‘चॅलेंजेस ऑफ ए टीनएजर अँड हाऊ पेरेंटस कॅन लर्न टू एक्सेप्ट देअर बिहेवियरल डिफरंसेस.’ (Challenges of a teenager and how parents can learn to accept their behavioral difference’ ) हा लेख वेनेला नंदुरी यांचा आहे. त्या ‘आर्ट ऑफ लिव्हिंग फॉर चिल्ड्रन अँड टीनस्’ च्या सहाय्यक संचालिका आहेत.
