મોટે ભાગે કૈલાશ પર્વત, ભગવાન શિવના સ્વર્ગીય નિવાસસ્થાન તરીકે ,તેની સુંદરતા,ભવ્યતા માટે લોકપ્રિય અને પ્રખ્યાત છે.માનસરોવર એ કૈલાસનું અવિભાજ્ય અંગ છે. માનસરોવર વિશાળ છે.તિબેટ (ચીન) માં આવેલું મીઠા પાણીનું તળાવ અને હિન્દુ,જૈન અને બૌદ્ધ ધર્મનું ધાર્મિક મહત્વ ધરાવતું તીર્થસ્થાન છે.મન સરોવરની સુંદરતા અને પવિત્રતાનો અનુભવ કરવા માટે દર વર્ષે વિશ્વભરના લાખો યાત્રાળુઓ અને પ્રવાસીઓ મુલાકાત લે છે.
શિવનો વાસ કૈલાશ પર્વતમાં છે અને એ સ્મશાન છે. કૈલાસ જેનો અર્થ થાય છે ‘જ્યાં માત્ર ઉજવણી છે’, અને સ્મશાન એ છે જ્યાં માત્ર શૂન્યતા છે. દિવ્યતા શૂન્યતામાં તેમજ ઉજવણીમાં રહે છે. અને તેમનામાં શૂન્યતા છે, ઉજવણી છે.
– ગુરુદેવ શ્રી શ્રી રવિ શંકર
માનસરોવરનો અર્થ અને ઇતિહાસ
માનસરોવરને પવિત્ર સ્થળોમાંનું એક માનવામાં આવે છે કારણ કે દંતકથાઓ કહે છે કે સરોવર એ બ્રહ્મ મુહૂર્ત દરમિયાન દેવતાઓ માટે સ્નાન સ્થળ છે.હિંદુ માન્યતાઓ અનુસાર, આ સરોવર પહેલા ભગવાન બ્રહ્માના માનસમાં બનાવેલ છે અને તેથી તેનું નામ માનસરોવર છે. માનસરોવર, નામ એ બે સંસ્કૃત શબ્દોનું સંયોજન છે: માનસ એટલે ‘મન’ અને ‘બુદ્ધિ’ અને સરોવરનો અર્થ થાય છે ‘તળાવ’. એવું માનવામાં આવે છે કે કૈલાશ માનસરોવરમાં ભગવાન નિવાસ કરે છે અને ધ્યાન કરે છે.
તેથી જ માનસરોવર દરેક જગ્યાએ હોઈ શકતું નથી કારણ કે માનસરોવરનું મહત્ત્વ એ સ્થળની આભા છે. પવિત્ર તળાવ માનસરોવરની સરખામણી પ્રભુના મન સાથે કરવામાં આવે છે જે પાણીની જેમ શાંત અને પર્વતની જેમ મજબૂત છે.
માનસરોવરની મુલાકાત શા માટે?
1. ધાર્મિક મહત્વ
શાસ્ત્રો અનુસાર સરોવરને પવિત્ર માનવામાં આવે છે. આ માનસરોવરની સુંદરતા અને મહત્વ અનેક શાસ્ત્રોમાં સુંદર રીતે વર્ણવવામાં આવ્યું છે. હિન્દુ ધર્મમાં એવું માનવામાં આવે છે કે કૈલાશ માનસરોવરમાં ડૂબકી મારવાથી અથવા પાણી પીવાથી બધા પાપો ધોવાઈ જાય છે.
જૈનોના મતે એ સરોવરને ઋષભદેવનું એ સ્થાન માનવામાં આવે છે જ્યાં પ્રથમ તીર્થંકરે આધ્યાત્મિક મુક્તિ પ્રાપ્ત કરી.
બૌદ્ધ ધર્મ અનુસાર, કૈલાશ પર્વતને મેરુ પર્વત તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે અને ભગવાન બુદ્ધ જ્યાં રોકાયા અને ધ્યાન કર્યું તે સ્થાન પણ માનવામાં આવે છે.
બોન ધર્મ અનુસાર, “ઝાંગ ઝુંગ” તિબેટમાં એક પવિત્ર સ્થળ છે. એવું માનવામાં આવે છે કે બોન ધર્મના સ્થાપક ટોનાપા શેરનાબે પ્રથમ વખત તિબેટની મુલાકાત લીધી હતી અને તે સરોવરમાં સ્નાન કર્યું હતું.
શીખ ધર્મ અનુસાર, એ સરોવરને તે સ્થાન માનવામાં આવે છે કે શીખ ધર્મના સ્થાપક અને 10 શીખ ગુરુઓમાંથી પ્રથમ ગુરુ નાનક દેવ ત્યાં ધ્યાન કરવાનું શીખ્યા.
2. ભૌગોલિક મહત્વ
કૈલાશ પર્વત પૃથ્વીનો મધ્ય ભાગ છે જે બાજુઓથી 6 અન્ય પર્વતમાળાઓથી ઘેરાયેલો છે. કૈલાશ પર્વતનો પરિસર સમગ્ર બ્રહ્માંડનું કેન્દ્રબિંદુ માનવામાં આવે છે. એક સુંદર સ્થળ હોવા ઉપરાંત, માનસરોવર તળાવ એ વિશ્વનું સૌથી ઊંચું મીઠા પાણીનું તળાવ છે જે સમુદ્ર સપાટીથી 4,557 મીટરની ઊંચાઈએ ઊભું છે, જે તેને વિશ્વના સૌથી ઊંચા તળાવોમાંનું એક બનાવે છે. સમાધિમાં ઊંડા ઉતરવા માટે આ સ્થળ શ્રેષ્ઠ છે. માનસરોવર તળાવ બ્રહ્મપુત્ર, ઘાઘરા, સિંધુ, સતલુજ નામની ચાર મુખ્ય નદીઓનું ઉદ્ગમ સ્થાન છે.
3. તબીબી મહત્વ
માનસરોવરની યાત્રા એ કૈલાશ પર્વતની આસપાસની ઔષધિઓ અને ઝાડીઓ જાણવાની સારી તક છે. જંગલી છોડ અને ફૂલોનો ઉપયોગ ઔષધીય હેતુઓ માટે થાય છે. નાગમણી ફૂલ જેવા વિવિધ ફૂલો છે, જે પથ્થરના સાપ જેવો આકાર ધરાવે છે અને તેની સુંદરતાથી પ્રવાસીઓને આકર્ષે છે. માનસરોવરમાં ઉગાડવામાં આવતા બિચ્ચુ ઘાસને અંગ્રેજીમાં સ્ટિંગિંગ નેટટલ પ્લાન્ટ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તેના વિવિધ ઔષધીય ફાયદા છે. સ્ટિંગિંગ નેટટલ (બિચ્ચુ ઘાસ) સાંધાના દુખાવાને મટાડવા માટે ઉપયોગી છે અને એક્યુપંક્ચર તરીકે કામ કરે છે.
કૈલાશ એ 6 પર્વત થી ઘેરાયેલો પૃથ્વીનો મધ્ય ભાગ છે.બાજુઓથી અન્ય પર્વતમાળાઓ. કૈલાસ પર્વતનું પરિસર માનવામાં આવે છે.સમગ્ર બ્રહ્માંડનું કેન્દ્રબિંદુ.એક સુંદર સ્થળ હોવા ઉપરાંત, માનસરોવર તળાવમાં સૌથી વધુ તાજા પાણીનું તળાવ છે.વિશ્વ સમુદ્ર સપાટીથી 4,557 મીટરની ઉંચાઈ પર ઊભું છે, જે તેને સૌથી ઊંચામાંનું એક બનાવે છે.વિશ્વમાં તળાવો. સમાધિમાં ઊંડા જવા માટે આ સ્થળ શ્રેષ્ઠ છે.માનસરોવર તળાવ છે.બ્રહ્મપુત્રા, ઘાગરા, સિંધુ, સતલુજ નામની ચાર મુખ્ય નદીઓનું ઉદ્ગમ સ્થાન.
4. પ્રવાસી આકર્ષણ
જો તમને પ્રકૃતિ, તળાવો, બરફીલા પર્વતો, હરિયાળી ગમે છે, તો તમને માનસરોવર પણ ગમશે. કૈલાશ પર્વત ખીલેલા બગીચાઓથી ઘેરાયેલો છે. તમને કમળ, લીલી અને હંસ જેવા સુંદર ફૂલોની ઝલક મળશે, જે તળાવની સુંદરતામાં વધારો કરે છે. સૂર્યોદય સમયે, તમે કૈલાશ પર્વતનું સુવર્ણ શિખર જોઈ શકો છો જે જોવાલાયક છે. સ્થળનો ક્રમ, માનસરોવરનું મનોહર સૌંદર્ય વ્યાપક છે અને કંઈક એવું છે જે તમે તમારી નજર હટાવવા માંગતા નથી. એવું કહેવાય છે કે માનસરોવર એશિયાનું સૌથી ધાર્મિક, સૌથી પડકારજનક અને સૌથી વધુ મુલાકાત લેવાયેલી યાત્રાઓમાંનું એક છે.
માનસરોવર નજીક જોવાલાયક સ્થળો જો કે
માનસરોવરની યાત્રા તમારા માટે એક પ્રેરણાદાયક અને સાહસિક પ્રવાસ હશે.પરંતુ તમારા માટે કેટલીક અન્ય હાઈલાઈટ્સ પણ છે જેથી કરીને તમે તમારી રીતે કોઈ પણ મજા લેવાનું ચૂકશો નહીં.
ગૌરી કુંડ: અન્ય પ્રવાસી આકર્ષણ ગૌરી કુંડ છે, જેને પાર્વતી સરોવર તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે.આની આસપાસ રહસ્યવાદી વાર્તાઓ વણાયેલી છે. એવું માનવામાં આવે છે કે આ સરોવર દેવી પાર્વતીનું સ્નાન કરવાનું સ્થાન છે.જ્યાં તેમણે ભગવાન ગણેશનું સર્જન પણ કર્યું હતું. આ તળાવનું નામ પણ કરુણાનું તળાવ છે.
રક્ષા તાલ: રક્ષા તાલને ‘રાવણ તળાવ- રાક્ષસોનું તળાવ’ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે.રાવણનું નિવાસસ્થાન માનવામાં આવે છે અને તેથી તેનું નામ રાક્ષસ તાલ પડ્યું. તળાવ માનસરોવર નજીક આવેલું છે અને તિબેટના સૌથી મોટા ખારા પાણીના તળાવ તરીકે ઓળખાય છે. આ સરોવરમાં ડોલા, ટોપસર્મા, લાચાટો અને દોશરબા નામના ચાર ટાપુઓનો સમાવેશ થાય છે. ત્યાં આ તળાવની નજીક રહેતા લોકો કહે છે કે આ તાલમાં સ્નાન ન કરો કારણ કે આ તળાવનું પાણી ખૂબ ખારું અને ઝેરી છે.
કૈલાસ પરિક્રમા: કૈલાશ પર્વત ભગવાન શિવ અને દેવી પાર્વતીના નિવાસ સ્થાન તરીકે ઓળખાય છે. શિવપુરાણ અનુસાર પર્વતની પરિક્રમા કરવાથી તમને મોક્ષ પ્રાપ્તિમાં મદદ મળે છે.તમારા બધા પાપોથી છુટકારો મળે છે. પરિક્રમાનું અંતર 3 દિવસની 53 કિલોમીટરની મુસાફરી છે. આ પ્રવાસ સાહસિક છે અને ભારે હવામાનને કારણે અનેક પડકારોનો સામનો કરવો પડે છે.ઓક્સિજનની ઉપલબ્ધતા પણ ઓછી હોય છે.
કૈલાશ માનસરોવરની મુલાકાત લેવાનો શ્રેષ્ઠ સમય કયો છે?
માનસરોવર ગયેલા લોકોનું કહેવું છે કે કૈલાસની મુલાકાત લેવાનો તે સ્થળની સુંદરતા માણવાનો સૌથી યોગ્ય સમય ઉનાળો છે.ત્યાં એપ્રિલથી સપ્ટેમ્બર વચ્ચે બરફ પીગળવાનું શરૂ થાય છે, જે ટ્રેકિંગ બનાવે છે અને તાપમાન ઠંડુ બનાવે છે.
ગુરુદેવના જ્ઞાનવર્ધક પ્રવચનો પર આધારિત.
