સૌથી શક્તિશાળી જાપ: તમારે શિવરાત્રી ઉપર રુદ્રપૂજામાં શા માટે હાજરી આપવી જોઈએ
જ્યારે કોઈએ આદિ શંકરાચાર્યને પૂછ્યું કે એવી કઈ વસ્તુ છે જે તમને મુક્તિ તેમજ તમામ ભૌતિક સુખો અને સિદ્ધિઓ આપી શકે છે?શંકરાચાર્યે જવાબ આપ્યો, “શ્રીરુદ્રમ.”
શ્રી રુદ્રમ અથવા રુદ્ર પૂજા એ મંત્રોનો સમૂહ છે બ્રહ્માંડમાં શિવ તત્ત્વ ( શિવ ઊર્જા/ સિદ્ધાંત)જે આહ્વાન કરવા અને તેમને પ્રણામ કરવા માટે કરવામાં આવે છે.આ મંત્રો માત્ર વ્યક્તિના આધ્યાત્મિક વિકાસમાં મદદ નથી કરતા પરંતુ તે વ્યક્તિને તેના ભૌતિક જીવનમાં જે ઈચ્છે છે તે બધું પ્રાપ્ત કરવામાં પણ મદદ કરશે. ચાલો જાણીએ કે રુદ્ર પૂજા કેવી રીતે કરવામાં આવે છે અને આ મંત્રોના વિવિધ પાસાઓ શું છે.
રુદ્ર પૂજાના ઘટકો
શ્રી રુદ્રમ પાંચ મુખ્ય ભાગો ધરાવે છે:
- ગણપતિ અથર્વશીર્ષ: કોઈપણ પૂજા અથવા અનુષ્ઠાન વિઘ્નો દૂર કરનાર ગણેશ ભગવાનનું આહ્વાન કર્યા વિના શરૂ થતું નથી.ગણપતિ અથર્વ એ ભગવાન ગણેશ પરનો સૌથી જૂનો હયાત ગ્રંથ છે.જે હાથીના મુખવાળા દેવને વંદન કરે છે. આમાં ગણેશને દરેક અન્ય દેવતા માટે સમાન ઊર્જા તરીકે વર્ણવવામાં આવે છે, અંતિમ વાસ્તવિકતા તરીકે અને સત્ય (બ્રહ્મ), આત્મા તરીકે (પોતામાં આત્મા), અને ઓમ તરીકે વર્ણવવામાં આવે છે, જે બ્રહ્માંડ ના નિર્માણ કરતા છે.
- અંગ ન્યાસ: અંગ ન્યાસ એ એવી પ્રક્રિયા છે જેમાં વ્યક્તિ બહારના દેવતાને પ્રાર્થના કરે તે પહેલાં પોતાની અંદર દેવતાનું આહ્વાન કરે છે. શ્રી રુદ્રમ શરૂ થાય તે પહેલા, પૂજા કરનાર વ્યક્તિ બધા દેવતાઓને ફૂલ અર્પણ કરે છે અને પછી કેટલાક તેમના માથા પર ચઢાવે છે. આ કર્મ એ ઓળખવા માટે કરવામાં આવે છે કે તેમાં રુદ્રની ઉર્જા છે.પોતાને પોતાનામાં રુદ્રના આહ્વાન પછી જ વ્યક્તિ રુદ્રપૂજા કરવા માટે લાયક બને છે.
- પંચામૃત સ્નાનમ: અંગ ન્યાસ પછી, શિવ લિંગનો અભિષેક (પૂજા) પંચામૃત સાથે કરવામાં આવે છે. પંચામૃતના તત્વો દર્શાવે છે પંચ-તત્ત્વ (જે પાંચ તત્વોથી બ્રહ્માંડ બનેલું છે – અવકાશ, વાયુ, અગ્નિ,પાણી, અને પૃથ્વી.શિવલિંગ પોતે આ બધા સહિત અસ્તિત્વનું પ્રતીક છે
પંચામૃત ના પાંચ ઘટકોને અર્પણ કરીને આ અસ્તિત્વમાંના તમામ તત્ત્વો પાંચ ઘટકોને અર્પણ કરીને શાંત થાય છે.આ ઘટકો છે – દૂધ, દહીં, ગોળ, મધ અને ઘી. શિવલિંગ પર આ પાંચનું મિશ્રણ ચઢાવવું એ સમગ્ર અસ્તિત્ત્વ માં રહેલા પાંચ તત્વોને શાંત કરવાનું પ્રતીક છે.આ પાંચ તત્વોની અંદર રહેલી સંવાદિતા જ શાંતિને વ્યાપી જવા દે છે. તેથી, શ્રી રુદ્રમ પોતાના લાભ માટે કરવામાં આવતું નથી કારણ કે શિવલિંગની પૂજા કરવી એ સમગ્ર અસ્તિત્વની પૂજા કરવા સમાન છે
- નમકમ: નમકમ એ દરેક વસ્તુમાં શિવ તત્વની હાજરી તરીકે ઓળખાય છે. ક્વોન્ટમ ભૌતિકશાસ્ત્ર મુજબ, આપણે બધા એક જ ઉર્જાથી બનેલા છીએ.રુદ્રમનો આ ભાગ એ ઓળખવા માટે કરવામાં આવ્યો છે કે દરેકમાં અને દરેક વસ્તુમાં સમાન ઉર્જા ફેલાયેલી છે. માટે ઉદાહરણ તરીકે, રુદ્રના ધનુષ્ય અને બાણને પણ પ્રણામ કરવામાં આવે છે.
- એક જગ્યાએ,મંત્રનો ઉલ્લેખ છે:
वञ्चते परिवञ्चते स्तायूनां पतये नमो नमः
અહીં રુદ્રની પૂજા ચોર અને તસ્કરોના રૂપમાં કરવામાં આવે છે. આ એ ઓળખવા માટે છે કે રુદ્ર, ઊર્જા જે સર્વવ્યાપી છે, તે શ્રેષ્ઠમાં શ્રેષ્ઠ અને સૌથી ખરાબમાં ખરાબમાં પણ છે.
- ચમકમ: આમાં, આપણે ઓળખીએ છીએ કે અસ્તિત્વમાં રહેલી તમામ વસ્તુઓ આપણી અંદર છે.તેથી, તે તત્વ અથવા રુદ્ર દરેક જગ્યાએ હાજર છે અને તે બધું જેમાં સમાવિષ્ટ છે તે ઊર્જા મારી અંદર છે. અને અહીં આપણે આપણી અંદર રહેલા તે રુદ્રની હાજરીની પૂજા કરીએ છીએ.રુદ્ર પૂજાનો છેલ્લો ભાગ ભારતના જુદા જુદા ભાગોમાં અલગ અલગ રીતે કરવામાં આવે છે. ઉત્તરના પ્રદેશોમાં શ્રી રુદ્રમ પુરુષ સૂક્ત સાથે સમાપ્ત થાય છે.
કેટલાક સ્થળોએ, જેમ કે આર્ટ ઓફ લિવિંગ આંતરરાષ્ટ્રીય કેન્દ્ર, તે દુર્ગા સુક્ત સાથે સમાપ્ત થાય છે. આ મંત્રોમાં દૈવી દુર્ગા સ્વરૂપ દેવીની સ્તુતિ કરવામાં આવે છે. જ્યાં સુધી આપણે દુર્ગાની પૂજા નહીં કરીએ ત્યાં સુધી શિવની પૂજા અધૂરી છે. પહેલાં રુદ્રમ શરૂ કરીને, વ્યક્તિ પોતાની અંદર રુદ્રની પૂજા કરે છે. અને રુદ્ર થયા પછી આપણે દેવીને તેના દુર્ગા સ્વરૂપમાં પૂજવાની છે, જે તમામ પ્રગટ બ્રહ્માંડનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે.
રુદ્ર પૂજા શા માટે મહત્વપૂર્ણ છે?
વૈદિક સમયથી, તે જાણીતું છે કે રુદ્ર પૂજા એ પર્યાવરણમાં શાંતિ લાવવાનું સૌથી શક્તિશાળી સાધન છે. તમામ શંકરાચાર્ય પરમ્પરામાં (શંકરાચાર્યનો શાણપણનો વંશ), એક વસ્તુ જે અત્યંત શિસ્ત અને પ્રતિબદ્ધતા સાથે અનુસરવામાં આવી છે, જે તમામ પરમ્પરાઓમાં સામાન્ય છે, તે છે સોમવાર રુદ્ર પૂજા. બધા શંકરાચાર્ય સોમવારની રુદ્ર પૂજા પોતપોતાની રીતે કરે છે. આ જ કારણ છે કે આદિ શંકરાચાર્યએ દેશના ચાર ખૂણામાં ચાર પીઠ (જ્ઞાન કેન્દ્રો)ની સ્થાપના કરી જેથી આ પ્રથાઓથી સમગ્ર દેશમાં અને વિશ્વમાં શાંતિનો વ્યાપ રહે. પ્રકૃતિમાં શાંતિ અને સંવાદિતા જાળવવા માટે, શ્રી રુદ્રમ કરવામાં આવે છે.
શિવરાત્રી પર રૂદ્રમનું મહત્વ
શિવરાત્રીના દિવસનું ખૂબ જ મહત્વ છે. એવું કહેવાય છે કે શિવ તત્વ, ઊર્જા અત્યંત સૂક્ષ્મ છે અને કોઈપણ ચેતના માટે તેની પોતાની બુદ્ધિના ઉપયોગથી તેનો ઉપયોગ કરવો અશક્ય છે. એ ઉર્જાની કૃપા આપણા પર પડે તેની આપણે રાહ જોવી પડશે. અને તે શિવરાત્રિના દિવસ છે કે શિવ તત્વ પ્રગટ અથવા શક્તિની ખૂબ નજીક છે. તે આ દિવસ છે જ્યારે શિવ તત્વ પોતાની જાતને વ્યક્ત કરે છે અને તેની કૃપાથી દરેક વસ્તુને આશીર્વાદ આપે છે, દરેક વસ્તુમાં સ્થૂળ સ્તરે ફેલાય છે. તે એટલું નજીક છે કે અમુક પ્રેક્ટિસ કરવાથી, જેમ કે શ્રી રુદ્રમના જપ અથવા મંત્રોચ્ચાર સાંભળવાથી, આપણે શિવ ઊર્જાની ઝલક મેળવી શકીએ છીએ, અનુભવી શકીએ છીએ.
જ્યારે આપણે શિવરાત્રિના દિવસને જ્યોતિષની દૃષ્ટિએ જોઈએ છીએ, ત્યારે જોવા મળે છે કે સૂર્ય અને ચંદ્ર એવી સ્થિતિમાં છે કે તે વાત (વાયુ અને અવકાશ તત્વનું અસંતુલન) વધારે છે. તેથી જ વિશ્વભરમાં જોવા મળે છે કે શિવરાત્રિ પર લોકો એક જગ્યાએ બેસીને ધ્યાન કરી શકતા નથી. તેમનું શરીર અને મન તેમને કંઈક કરતા રહેવાની માંગ કરે છે. તેથી જ શિવરાત્રીનો દિવસ ઉજવણી અને તે ઉજવણીની તૈયારી માટે રાખવામાં આવે છે.
સારી ઉજવણી પછી, તમે જોશો કે તમે સ્થિર થઈ શકો છો અને ધ્યાન કરી શકો છો અને ખરેખર શિવ તત્વના અનુભવમાં આરામ કરી શકો છો. રાત્રિનો અર્થ આરામ કરવાનો સમય છે અને તેથી જ તેને શિવરાત્રી (શિવની રાત્રિ) કહેવામાં આવે છે, શિવદિવસ (શિવનો દિવસ) નહીં. તે રાત્રે તમે શિવ તત્વમાં આરામ કરી શકો છો. તેથી, આખો દિવસ તમે ઉજવણી કરો છો અને રાત્રિ માટે તૈયારી કરો છો અને જ્યારે તમારી વાત પ્રકતિ સ્થિર થઈ જાય છે, ત્યારે તમે ધ્યાનના ઊંડાણમાં જઈ શકો છો અને શિવ તત્વ જે આનંદ આપે છે તેનો અનુભવ કરી શકો છો.
રુદ્ર પૂજામાં હાજરી આપવાના ફાયદા
રુદ્રોને એકાદશ રુદ્ર (અગિયાર રુદ્રો) તરીકે વર્ગીકૃત કરવામાં આવે છે અને આ અગિયારે અગિયાર જુદી જુદી જીત (ઊર્જા) તરીકે આપણા અસ્તિત્વમાં હાજર છે. આપણા શરીરમાં અગિયાર જુદી જુદી અંગ પ્રણાલીઓ પણ છે. જ્યારે આ જીતને ઊંડા સ્તરે શાંત કરવામાં આવે છે, ત્યારે આપણામાં એક ઊંડુ શાણપણ પ્રકટે છે. શ્રી રુદ્રમમાં બેસવાના ઘણા ફાયદા છે, પરંતુ તેમાંથી મુખ્ય છે શાંતિ અને સંવાદિતાની લાગણી. આ લાભો તમને વ્યક્તિગત સ્તરે કેવી રીતે અસર કરી શકે છે તે અહીં છે.
- વિદ્યાર્થીઓ – ઉપર જણાવ્યા મુજબ, શ્રી રુદ્રમની શાંત અસર આપણામાં ઊંડુ શાણપણ લાવે છે. વિદ્યાર્થીઓ માટે આ જરૂરી છે કારણ કે આજકાલ અભ્યાસ એ માત્ર અમુક બાબતો શીખવી અને પછી પરીક્ષામાં તેને ઉલ્ટી કરવી બની ગઈ છે. પરંતુ જ્યારે શાણપણ આવે છે, ત્યારે વિદ્યાર્થી ઓળખી શકશે કે કેવી રીતે તમામ જ્ઞાનને મોટા હેતુ માટે લાગુ કરી શકાય. વિદ્યાર્થીઓ જ્ઞાનનો ઉપયોગ કરવામાં વધુ પારંગત બની શકે છે.
- ઉદ્યોગપતિઓ – જ્યારે આપણે અંદરથી ઊંડે સુધી શાંત હોઈએ છીએ, ત્યારે આપણામાં અંતર્જ્ઞાનની શક્તિનો ઉદય થાય છે. એક વસ્તુ કે જે એક બિઝનેસમેનને અન્ય લોકો કરતાં અલગ બનાવે છે અથવા વધુ સારી રીતે વિકાસ કરે છે તે એ છે કે તે વ્યક્તિ કેટલી સાહજિક છે. શ્રી રુદ્રમ તે અંતર્જ્ઞાનને વધુ સારી રીતે કામ કરવામાં મદદ કરે છે. અલબત્ત, તે માત્ર રુદ્ર પૂજા પર આધારિત નથી. રુદ્રમ આપણી અંદર ઊંડી શાંતિ લાવે છે પરંતુ સુદર્શન ક્રિયા અને ધ્યાન જેવી કેટલીક પ્રેક્ટિસ નિયમિતપણે કરીને આપણી અંદરની તે સાહજિક વિદ્યાને બહાર લાવવાની જરૂર છે.
- વર્કિંગ વુમનને – વર્કિંગ વુમનને પુરૂષોની સરખામણીએ ઘણી બધી બાબતોનું સંચાલન કરવું પડે છે. તેઓએ તેમનું ઘર, તેમના બાળકો, તેમના બાળકોનું હોમવર્ક અને તેમના વ્યક્તિગત ઓફિસના કામનું પણ સંચાલન કરવું પડે છે. સ્ત્રીઓ મલ્ટીટાસ્કીંગમાં પુરૂષો કરતા કોઈપણ રીતે સારી હોય છે પરંતુ આ બધી વસ્તુઓ કરવા સક્ષમ હોવા છતાં શાંત રહેવા માટે ઘણી આંતરિક શક્તિની જરૂર પડે છે. અને આ આંતરિક શક્તિનો વિકાસ રૂદ્રમ જાપ દ્વારા અને રૂદ્ર પૂજામાં ભાગ લેવા દ્વારા કરી શકાય છે, ખાસ કરીને શિવરાત્રિ પર
- નેતાઓ – વેપારી નેતા હોય કે રાજકીય નેતાઓ, તેઓએ હંમેશા ટીમનું સંચાલન કરવું પડે છે. અને ટીમને સારી રીતે સંચાલિત કરવા માટે, વ્યક્તિ આવેગજન્ય હોઈ ના શકે . ગુરુદેવ શ્રી શ્રી રવિશંકરે એકવાર કહ્યું હતું તેમ, નેતાએ પાછળથી નેતૃત્વ કરવું પડે છે આગળથી નહીં. પાછળથી નેતૃત્વ કરવા માટે, તેને પાત્રની ઘણી ઊંડાઈની જરૂર છે. રુદ્ર પૂજામાં સાતત્યપૂર્ણ પ્રદર્શન અને/અથવા સહભાગિતા આ અવિશ્વસનીય ઊંડાણને વિકસાવવામાં મદદ કરે છે.
- યુવાઓ – કિશોરો અને યુવાન-પુખ્ત વયના લોકો મોટા થતાં જ હોર્મોનલ અને ભાવનાત્મક અશાંતિનો સામનો કરે છે. શિવરાત્રિના દિવસે શ્રી રુદ્રમમાં ભાગ લેવાથી તેમની અંદર શાંતિ પ્રાપ્ત કરવામાં ઘણી મદદ મળશે. અને જ્યારે તમે તમારા મનમાં સ્થિર થશો, ત્યારે પરિસ્થિતિઓથી પરેશાન થવાને બદલે, તમારામાં ઉદ્ભવતા હોર્મોનલ ફેરફારો, આવેગ અને જુસ્સાનો તમે ખૂબ જ રચનાત્મક રીતે ઉપયોગ કરી શકશો.
રુદ્રમ સંકલ્પ
સંકલ્પનો શાબ્દિક અર્થ પ્રતિબદ્ધતા છે. સામાન્ય રીતે આપણે કોઈ કારણ પ્રત્યે પ્રતિબદ્ધતા લઈએ છીએ પરંતુ જ્યારે આપણે રુદ્રમ સંકલ્પ વિશે વાત કરીએ છીએ, ત્યારે આમાં આપણે રુદ્ર પૂજાને સંકલ્પ અર્પણ કરીએ છીએ. સંકલ્પ એ ઈચ્છા/પ્રતિબદ્ધતા છે અથવા તે કંઈક કે જે તમે તમારી સાથે બનાવવા માંગો છો, તે એવી વસ્તુ છે જે તમારો ઊંડો ઈરાદો છે. જો તમે તેને પકડી રાખશો, જો તમે તેના વિશે વિચારતા રહો છો, તો તમે તેના વિશે જવરમાં આવી જશો, હતાશ થઈ જશો અને તો પરિણામ નહીં આવે. એક વસ્તુ જે બને છે તે વિશ્વાસ છે કે તમે જે કરવા માંગો છો તે થશે.
સંકલ્પ ચઢાવવો એ જ રીતે કાર્ય કરે છે. તમારા ઇરાદા/ઇચ્છાના પ્રતીક તરીકે, તમે તમારા હાથમાં થોડા ચોખા અને ફૂલો લો અને પછી તમે ઇચ્છો છો કે આવું થાય તે હેતુથી તમે દૈવી શક્તિને અર્પણ કરો છો. તમે એ સંકલ્પ પરમાત્માને શ્રદ્ધા સાથે અર્પણ કરો છો કે કાં તો આવું થશે અથવા મારી સાથે આનાથી સારું કંઈક થશે. આ કર્યા પછી, તમે હળવાશ અનુભવી શકો છો અને જવરથી મુક્ત થઈ શકો છો, આત્મવિશ્વાસનો આનંદ માણી શકો છો કે કાં તો આ અથવા કંઈક સારું થવાનું છે. એ શ્રદ્ધા સંકલ્પને પ્રગટ થવાની શક્તિ આપે છે.
